Birleşmiş Milletler Dünya Uyuşturucu Raporu’nun 2024 sonuçlarına göre dünya genelinde nitazen adı verilen sentetik opioidlerin kullanımındaki artış en önemli tehditlerden biri.
BM, birçok yüksek gelirli ülkede fentanilden daha güçlü bir sentetik opioid türü olan nitazenlerin ortaya çıkmasının ardından aşırı dozdan kaynaklanan ölümlerde bir artış olduğunu tespit etti.
2020 yılından bu yana stabil göründüğü belirtilen yasa dışı opioid pazarındaki ön verilere göre 2023 yılında fentanillerde bir düşüş yaşandı. Buna karşılık nitazen adı verilen sentetik opioidlerin sayısı fentanilleri yakalamış görünüyor.
Fetanil eroinden 50 kat güçlü bir uyuşturucu madde.
Nitazenlerse ilk olarak 1950’lerde ağrı kesici bir ilaç olarak geliştirildi ancak o kadar güçlü ve bağımlılık yapıcılardı ki tıbbi kullanım için hiçbir zaman onay alamadı.
Taliban’ın dünyanın en büyük opioid üreticisi Afganistan’da üretimi durdurmasının ardından eroin alıcıları sentetik opioidlere yöneldi.
Rapora göre, Taliban’ın 2022’de getirdiği yasağın ardından Afganistan’da uyuşturucu üretimi geçen yıl yüzde 95 azalırken Myanmar’da yüzde 36 arttı. Küresel üretimindeyse toplam yüzde 75’lik düşüş yaşandı.
Avrupa Birliği’nin Uyuşturucu İzleme Ofisinin 2024 uyuşturucu raporu da nitazenlerin yeni ortaya çıkan bir tehdit olduğunu söylüyordu.
2009 yılından bu yana Avrupa uyuşturucu pazarında toplam 81 yeni sentetik opioid ortaya çıktı. 2023 yılında AB Erken Uyarı Sistemine (EWS) ilk kez bildirilen yedi yeni sentetik opioidden altısı nitazenler oldu. Bu, tek bir yılda bildirilen en yüksek nitazen sayısı oldu ve 2019’dan bu yana Avrupa’da toplam 16 adet tespit edildi.
Kokain üretimi ve tüketimi rekor kırdı
BM’nin Uyuşturucu ve Suç Dairesi (UNODC) tarafından hazırlanan yeni raporda dünya çapında en popüler uyuşturucu maddenin 228 milyon kişinin tükettiği esrar olduğu belirtildi.
60 milyon kişinin opioid, 30 milyon kişinin amfetamin, 23 milyon kişinin kokain, 20 milyon kişinin ise “ekstazi” kullandığı belirtildi.
Buna göre dünya genelinde 292 milyon kişi; her 18 kişiden 1’i 2022’de uyuşturucu kullandı; bu oran on yıl kadar önce yüzde 20 daha azdı. Artışta nüfus artışı da etkili oldu.
Diğer yandan kokain pazarının hala büyümeye devam ettiği ve küresel kokain tedariğinin 2022’de rekor kırarak 2,700 tonu geçtiği belirtildi. Bu bir önceki yıla göre yüzde 20 artış anlamına geliyor.
Ürünün arz ve talebindeki artışa, tedarik zincirinde yer alan özellikle Ekvador ve Karayip ülkelerinde artan şiddet olayları eşlik etti. Batı ve Orta Avrupa’daki bazı hedef ülkelerde de sağlık sorunlarında yükseliş vardı.
Benzer şekilde, esrar kullanımı, uyuşturucunun Kanada, Uruguay ve ABD’de bazı bölgelerde yasallaştırılmasıyla birlikte arttı.
Diğer yandan Kanada ve ABD’deki düzenli esrar kullanıcıları arasında intihara teşebbüs oranları da arttı.
UNODC’nin baş araştırmacısı Angela Me, konuyla ilgili açıklamasında kokain ticaretinin “geleneksel pazarları” olarak görülen ABD, Batı ve Orta Avrupa dışına genişlediğini”; örneğin Afrika üzerinden trafiğin arttığını belirtti.
Türkiye’de durum ne?
Raporda Türkiye “captagon” ve metamfetamin uyuşturucuların ticaretindeki geçiş noktalarından biri olarak göze çarpıyor.
Captagon, son yıllarda Orta Doğu’da adeta veba gibi yayılan, çok fazla bağımlılık yapan amfetamin benzeri bir uyuşturucu. Çoğunluğu Suriye’de ve az bir bölümü de Lübnan’da üretilen uyuşturucu maddenin en büyük pazarı Yakın ve Orta Doğu.
Buna benzer şekilde bölgede metamfetamin pazarının da büyüdüğü ve ürünün son yıllarda alışılageldik pazarların dışında da ele geçirildiği belirtiliyor.
Bu ülkelerden biri olan Irak’ta 2019’dan 2023’e kadar metamfetamin ele geçirilen vakalarda yüzde 600 artış yaşandı.
Raporda “captagon” ve metamfetaminin benzer ticaret rotaları izlemesinin kaçakçıkların bölgedeki bu iki pazarı birleştirme kapasitesine sahip olduğu anlamına geldiği belirtiliyor.
BM bölgedeki uyuşturucu kaçakçılığı operasyonlarının hem ölçeği hem de karmaşıklığı hızla artarken, ükelerin karşı karşıya olduğu önemli zorluklardan birinin Yakın ve Orta Doğu’da sınır ötesi bağlantıları ve ekonomik çıkarları olan silahlı güçlerin varlığı olduğu konusunda uyarıyor.
Bu durumun bölgedeki silahlı çatışma ve yolsuzlukla birlikte uyuşturucu üretiminin artmasına katkıda bulunduğu belirtiliyor.
